Дом па Сацыялістычнай вуліцы, 81 у Бабруйску. Пабудаваны ў канцы ХІХ – пачатку ХХ стагоддзя ў цагляным варыянце эклектычнага стылю.
Дом на Мураўёўскай вуліцы належаў Яўрэйскаму каланізацыйнаму таварыству (ЯКТ).
Арганізацыя з такой назвай першапачаткова з’явілася ў Лондане ў 1891 годзе. ЯКТ было стварэннем фінансавага магната, барона Марыса дэ Гірша, які актыўна займаўся дабрачыннасцю. Пасля смерці адзінага сына барон усю частку свайго стану, якая прызначалася ў спадчыну сыну (250 мільёнаў франкаў), выкарыстаў для дапамогі яўрэям Усходняй Еўропы. Праз некалькі гадоў аддзяленне таварыства адкрылася ў Пецярбургу. Яўрэйскае пытанне ў Расіі ў тыя гады быў даволі вострым (пагромы, галеча, адсутнасць перспектыў нармальнага жыцця). Таму нядзіўна, што нават урад Расіі падтрымаў ініцыятыву ЯКТ, якое хацела за дваццаць пяць гадоў вывезці з Расіі больш за тры мільёны яўрэяў.
Спачатку ЯКТ арганізоўвала выезд у Аргенціну, а ў пачатку ХХ стагоддзя таварыства стала дапамагаць выезду ва ўсе краіны, дзе гатовыя былі прыняць перасяленцаў, у тым ліку ў Амерыку і Палесціну.
У многіх гарадах адкрываліся камітэты ЯКТ, якія кансультавалі ахвотных эміграваць, аказвалі ім падтрымку ў афармленні дакументаў і атрыманні палёгак. Таварыства выпускала часопіс «Яўрэйскі эмігрант», наладзіла выпуск слоўнікаў і брашур на рускай мове і ідыш. Недарагія брашуры распавядалі пра законы для эмігрантаў у ЗША, Канадзе, Аўстраліі, Паўднёвай Афрыцы.
У Бабруйску камітэт ЯКТ быў адкрыты ў 1906 годзе. Галоўнае аддзяленне таварыства знаходзілася на цэнтральнай вуліцы горада Мураўёўскай, яшчэ адно аддзяленне – на Шашэйнай. Тут давалі кансультацыі пра маршруты, кошты квіткоў, пра ўмовы іміграцыі, пра атрыманне замежных пашпартоў.
Спачатку цягніком даязджалі да порта Лібавы (праз Бабруйск праходзіла Лібава-Роменская чыгунка). У Лібаве (сёння г. Ліепая) можна было сесці на параход аднаго з акцыянерных таварыстваў («Рускае Усходне-Азіяцкае параходства», «Рускае Паўночна-Заходняе параходства») і так пераплыць на іншы канец акіяна. Хоць у рэальнасці дарога да новага жыцця была не такой простай і гладкай, пра што папярэджвалі супрацоўнікі ЯКТ.
У 1910 годзе ў бабруйскі камітэт ЯКТ звярнуліся 643 эмігранты, а ўсяго за пяць гадоў – 1057 чалавек. Сярод эмігрантаў аказалася 425 рамеснікаў, 42 гандляры, 9 фабрычных рабочых, 20 чорнарабочых, 15 канторскіх служачых, 491 чалавек без вызначаных заняткаў. І хоць для паспяховай каланізацыі мецэнатамі ЯКТ былі набыты землі пад сельскагаспадарчыя паселішчы на амерыканскім кантыненце і ў Палесціне, большасць тых яўрэяў, хто з’ехалі з Расійскай імперыі абгрунтавалася ў Нью-Ёрку. Такія ж лічбы і па Бабруйску: 890 чалавек з 1057 з’ехала ў ЗША, з іх у Нью-Ёрк – 591 чалавек.
Яўрэйскае каланізацыйнае таварыства займала не ўсе памяшканні двухпавярховага будынка на Мураўёўскай, большую частку кватэр яно здавала ў арэнду.
Крыніцы
- Красивые особняки Бобруйска. Дом ЕКО 21.12.2022
