Палацава-паркавы комплекс Патоцкіх — помнік архітэктуры ў стылі класіцызм. Пабудаваны ў першай палове XIX ст. у г. Высокае (Камянецкі раён) на заходнім беразе р. Пульва, на месцы старога замка Сапегаў (XVII ст., зруйнаваны ў 1794 г.), ад якога засталіся фрагменты сцен і валоў. Належыў Патоцкім. Помнік рэспубліканскага значэння.
Гісторыя
У 1678 г. Сапегамі быў закладзены замак, які неаднаразова гарэў і разбураўся. На сённяшні дзень засталася толькі ўязная замкавая брама, якая ляжыць у руінах. Пасля пажару ў 1748 г. Сапегі перанеслі сваю рэзідэнцыю ў Слонімскі замак. Мураваны палац у Высока-Літоўску быў закладзены Пелагеяй Патоцкай у 1815 г., калі яе муж Павел Сапега быў на вайне з французамі. За пяць гадоў яна адбудавала арыгінальную рэзідэнцыю ў модным на той час стылі класіцызму.
У савецкі час была моцна парушана кампазіцыя ансамбля. На яго тэрыторыі пабудаваны жылыя дамы, гаспадарчыя аб’екты і новы будынак школы-інтэрната.
У 1990-я гг. пачалася рэканструкцыя паркавага ландшафту. Падрыхтавана навукова-праектная дакументацыя, на перспектыву плануецца вынясенне гаспадарчых пабудоў, рэстаўрацыя замкавай брамы, палаца Патоцкіх і стварэнне на базе адноўленага палаца музея гісторыі палацава-паркавага мастацтва.
Архітэктура
Уся тэрыторыя палацава-паркавага ансамбля займае плошчу каля 50 га. Палацавы комплекс складаўся з трох карпусоў: цэнтральнага рэпрэзентатыўнага палаца і дзвюх бакавых аднапавярховых афіцын.
Палац
Асноўны будынак мае сіметрычную кампазіцыю з двухпавярховай цэнтральнай часткай і аднапавярховымі крыламі. Цэнтральная частка, накрытая двухсхільным дахам, на галоўным паўднёвым фасадзе вылучана чатырохкалонным порцікам з трохвугольным франтонам, а на супрацьлеглым фасадзе завершана ступеньчатым атыкам. Класічныя элементы дэкору выкананы з дрэва і атынкаваны. Тыльны фасад вылучаўся яшчэ трохвосевым рызалітам і меў тэрасу для агляду наваколля.
Унутраная планіроўка палаца калідорнага тыпу. Праз увесь корпус па падоўжнай восі праходзіць шырокі светлавы калідор, да якога з двух бакоў далучаюцца жылыя пакоі. Пры галоўным уваходзе меўся шырокі вестыбюль, насупраць якога размяшчалася парадная зала з выхадам у парк.
Флігелі
Бакавыя флігелі вырашаны больш сціпла. Іх гладкія сцены прарэзаны невялікімі прамавугольнымі вокнамі. Тарцовыя сцены, што выходзяць на ўзроўні галоўнага фасада палаца, дэкарыраваны шасцікалоннымі порцікамі дарычнага ордара і завершаны высокімі трохвугольнымі шчыткамі. Тры порцікі ўвязваюць усю кампазіцыю ў адзіны архітэктурны ансамбль.
Парк
Фарміраванне парку пачалося разам з будаўніцтвам замка Сапегаў з 1678 г. і працягвалася пры ўзвядзенні рэзідэнцыі Патоцкіх. Замак і стары парк з сажалкай былі абкружаны валамі і равамі. Новы парк закладзены ў першайй палове XIX ст. у адпаведнасці з лепшымі традыцыямі пейзажнага стылю. Кампазіцыя парку паступова змянялася. У 1895 г. перапланіроўкай парку займаўся дасведчаны спецыяліст у галіне паркавай архітэктуры Валяр’ян Кроненберг, ставам і каналам падзелены на две часткі. Паступова парк набыў рысы пейзажнага натуралістычнага тыпу. Фарміраванню ансамбля садзейнічала маляўнічае наваколле, уключаючы пойму р. Пульва з круцізной рэчышча, невысокую тэрасу, шэраг збудаванняў старога замка. Асноўны прагулачны маршрут парку — прамая каштанавая алея
Уезд быў фіксаваны дзвюма парамі простых пілонаў з дэкаратыўнымі вазамі і каванымі варотамі з вензелямі і ініцыяламі прозвішча нашчадкаў.
Літаратура
- Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь: [Даведнік] / склад. В. Я. Абламскі, І. М. Чарняўскі, Ю. А. Барысюк. — Мн.: БЕЛТА, 2009. — 684 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-985-6828-35-8.,
- Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
